Przynależność administracyjna wsi w kalejdoskopie czasu

Niezależnie od tego, że geograficzne koordynaty naszej wsi nigdy się nie zmieniały, to przynalezność admnistracyjna w stosunku do władz zwierzchnich kilkakrotnie ulegała zmianom. Od czasów założenia wsi aż do dnia dzisiejszego, przynależność państwowa i regionalna w przeciągu ponad 300- letniej historii podlegała wielokrotnym zmianom.

Omulefofen jako jednostka administracyjna powstała na terenie Księstwa Pruskiego (nazwa potoczna), które do historii przeszło pod nazwą Prus Książęcych. Od roku 1701 gdy książe elektor brandenburski Fryderyk III ogłosił się królem w Prusach, wieś nasza znalazła się w Królestwie Pruskim.

W roku 1871 Królestwo Pruskie, a więc i Omulefofen, zostało włączone w skład powstałego właśnie Cesarstwa Niemieckiego. Po I. wojnie śwatowej (jesienią 1918 roku) kiedy upadło Cesarstwo Niemieckie, jego kontynuatorem była tzw. Republika Weimarska (zwana też Republiką Niemiecką), w której Prusy funkcjonowały jako Freistaat Preußen czyli Wolny Kraj Związkowy Prus.

Republika Weimarska przestała istnieć, gdy w roku 1933 do władzy doszedł Adolf Hitler ze swoją partią narodowych socjalistów. Rzesza Niemiecka pod przywództwem NSDAP utraciła swój demokatyczny charakter i stała się dyktaturą jednej partii, która to swoją polityką doprowadziła do wybuchu II wojny światowej.

Nasza wieś Kot, wcześniej zwana Omulefofen, w ramach Kraju Związkowego była automatycznie uczestnikem wszystkich administracyjnych przemian strukturalnych. Gdy po klęsce Niemiec w II wojnie światowej Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec ogłosiła 28 lutego 1947 roku likwidację państwa pruskiego i oddanie terenu Południowych Prus Wschodnich we władanie Polski, Kot stał się częścią Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Przez cały okres istnienia wsi w obrębie Prus Wschodnich bezpośrednią nadrzędną jednostką administracyjną zawsze była Nidzica (Neidenburg). Tak pozostało również przez pierwsze lata powojenne. Według danych ze sprawozdania Gminnej Rady Narodowej Wały z siedzibą w Kocie z dnia 11.07.1949 roku (Archiwum Państwowe w Olsztynie) Kot należał do Gminy (nazywała się wtedy - Gromadzka Rada Narodowa) Wały.

Zarząd Gminy Wały ukonstytuował się w listopadzie 1945 roku, a w skład Gminy wchodziły następujące gromady (bo tak nazywano wsie i osady): Piec, Ruda (Małga), Piduń, Sucz, Dębowiec Duży i Mały, Wały, Zimna Woda, Kot, Nowy Las, Omulew. Obszar Gminy liczył wtedy 15844 ha. Pierwszym Wójtem został Błaszkowski Edward.

Decyzją Zarządu Powiatowego w Nidzicy, siedziba Gminy została przeniesiona w miesiącu czerwcu roku 1946 do Gromady Kot. Do Zarządu Gminy należało wtedy 4 pracowników. Według ówczesnych danych na terenie Gminy Wały z siedzibą w Kocie (bo taką nazwę otrzymała Gminna Rada Narodowa) zajętych było 91 gospodarstw wiejskich, z tego 35 zamieszkanych już było przez nowoprzybyłych osadników, pozostałe 56 gospodarstw zajętych było przez ludność autochtoniczną.

początek strony

Od 1 września 1947 roku obowiązki Wójta przejął dotychczasowy zastępca Jaworski Józef. Na koniec roku 1947 gminę zamieszkiwały 844 osoby, z tego 535 osób to ludność napływowa. W sierpniu 1947 roku zmieniony został cały skład osobowy Gminy na czele której stanął Dzieja Jan z Wałów, a sekretarzem Gminy został Wojnach Henryk.

W trakcie całego roku 1947 i 1948 ludność stopniowo się wymieniała. Dotychczasowi mieszkańcy wyjeżdżali do Niemiec, a do Gminy napływali nowi osadnicy. Według spisu na koniec roku 1948 gmina liczyła 850 osób, z czego ludność autochtoniczna to 280 osób, nowi osadnicy 387 osób i 183 osoby przesiedlone w ramach Akcji „W”.

W roku 1949 rozpoczął się proces przygotowawczy do wysiedlania ludności z terenów gminnych, na których miał powstać poligon wojskowy. Według oceny ówczesnych władz gminnych, na terenach przewidywanych do wysiedlenia, a dotyczyło to 40 gospodarstw, stan osobowy tych gromad wynosił jedynie 10% stanu przedwojennego. Wysiedlanie tych terenów trwało kilka lat, a o szczegółach wysiedleń opowiadają państwo Marta i Henryk Sienkiewicz w wywiadzie radiowym dostępnym na antenie Radio Olsztyn.

Gromadę w Kocie zlikwidowano 1 stycznia 1960 roku, a wsie Wały, Zimną Wodę i Kot włączono do do gromady Napiwoda w powiecie nidzickim. Opiekę zdrowotną Kota i okolic sprawował w tym okresie Ośrodek Felczerski w Jabłonce.

W związku z reformą administracyjną kraju od 1 czerwca 1975 roku powiat nidzicki został zlikwidowany, a wieś Kot została włączona do Gminy Jedwabno w województwie olsztyńskim. Wsie Wały i Zimna Woda zostały włączone do Gminy Nidzica.

Od dnia 1 stycznia roku 1999, po ponownym utworzeniu powiatów, Kot należy wprawdzie do Gminy Jedwabno ale w granicach powiatu szczycieńskiego w województwie warmińsko-mazurskim. Przedstawicielem administracji państwowej na terenie wsi był i jest sołtys.

Według dostępnych mi dokumentów i własnych wspomnień udało mi się odtworzyć nazwiska kolejnych mieszkańców wsi, którzy od zakończenia wojny sprawowali w Kocie funkcje sołtysa. Byli to kolejno: Stach Michał, Brosch Juliusz, Kurzątkowski Jan, Rajkowski Stanisław, Szymborski Jan, Stach Teresa, Boczkowski Zdzisław, Szydlik Marianna, Merchel Aleksandra i Lanckowska Anna.

[Oprac. Bernard Mack]